Dạng bị động trong tiếng Pháp và những phương thức biểu đạt tương đương trong tiếng Việt

Abstract

Với tiêu điểm là dạng bị động và dạng bị động tiếng Pháp, chuyên khảo trình bày, phân tích dạng bị động nói chung và dạng bị động trong tiếng Pháp nói riêng, từ các góc độ cấu trúc hình thức và ngữ nghĩa - chức năng. Bên cạnh các vấn đề về dạng bị động tiếng Pháp, cuốn sách cũng phân tích, miêu tả khá tỉ mỉ, hệ thống các phương tiện biểu đạt ý nghĩa bị động trong tiếng Việt. Chuyên luận đã góp phần biện luận cho sự tồn tại của lối nói tiếp thụ-bị động trong tiếng Việt và sơ đồ hoá những cấu trúc diễn đạt lối nói này. Trên cơ sở đó, cuốn sách đã phân tích các phương thức chuyển dịch dạng bị động tiếng Pháp sang tiếng Việt qua ngữ liệu thu thập qua các bản dịch tác phẩm Miếng da lừa (của Nguyễn Văn Vĩnh năm 1928 và Đỗ Đức Dục, 1973) và Hiến pháp CH Pháp năm 1958 (Nhà luật Việt - Pháp). Nhờ vậy, cuốn sách đã có được những nhận xét xác đáng về những nét tương đồng và dị biệt trong cách diễn đạt ý nghĩa tiếp thụ-bị động ở hai ngôn ngữ. Mặt khác, việc khai thác ngữ liệu này cũng đã cung cấp một góc nhìn lịch đại về quá trình phát triển của lối nói tiếp thụ-bị động trong tiếng Việt. Những phân tích kết quả khảo sát các bản dịch hai chiều (Pháp-Việt, Việt-Pháp) của sinh viên nhiều trình độ cho thấy xu hướng sử dụng cấu trúc chủ động trong bản dịch thay cho cấu trúc bị động trong bản gốc, xu hướng sử dụng từ “bởi” tỉ lệ nghịch với trình độ tiếng Pháp của học viên vv… Cuốn sách cũng phân tích nguyên nhân và đề xuất các gợi ý khắc phục những khó khăn trong dạy-học tiếng Pháp hay dịch thuật liên quan đến dạng bị động như điều chỉnh cách giảng dạy, tăng cường phân tích đối chiếu vv… Những khuyến nghị này có tính thực tế không chỉ có giá trị cho việc dạy-học tiếng Pháp, dịch thuật tiếng Pháp-Việt nói riêng mà còn cho việc dạy-học ngoại ngữ và dịch thuật nói chung.