Giới từ “cho” và “của” với vai nghĩa của một số tham thể trong cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu với vị từ đa trị “mua”

Abstract

Trong cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu với vị từ mua có 4 diễn tố gồm người mua, người bán, vật trao đổi và vật trung gian trao đổi (chẳng hạn như tiền). Về cơ bản, bốn tham thể này đảm nhiệm các vai lần lượt là Đích (Goal), Nguồn (Source), Đối thể 1 (Theme 1) và Đối thể 2 (Theme 2). Trong nhiều trường hợp, vai Nguồn không được đánh dấu bằng của mà lại được đánh dấu bằng cho - giới từ thường đánh dấu vai Đắc lợi thể (Beneficiary). Tuy nhiên, cũng có trường hợp xuất hiện vai Đắc lợi thể mà không phải là Nguồn. Vậy vai Đắc lợi thể này có tư cách gì, có phải là diễn tố hay chỉ là một chu tố? Tại sao có sự khác biệt trong việc sử dụng giới từ cho và của để đánh dấu các vai nghĩa của cùng một tham thể? Đây là hai vấn đề chính được tập trung khảo sát. Bài viết khẳng định lại sự kiêm nhiệm vai nghĩa của các tham thể là một hiện tượng phổ biến, và tuỳ theo từng góc độ nhìn nhận và phản ánh sự tình khác nhau mà vai này nổi bật hơn so với vai kia hoặc ngược lại, từ đó dẫn tới việc sử dụng các giới từ đánh dấu khác nhau (cho và của). Bài viết cũng khẳng định vấn đề vai nghĩa nào là diễn tố, vai nghĩa nào là chu tố phụ thuộc vào vị thế của nó đối với vị từ.