Phương pháp nhận diện vai nghĩa của các tham thể trong cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu với vị từ đa trị như ‘cho, tặng, gửi’

Abstract

Vai nghĩa của các tham thể trong cấu trúc nghĩa của câu từ lâu đã là mối quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu những thập kỉ qua. Chúng đã được nghiên cứu theo nhiều góc độ khác nhau nhằm những mục đích khác nhau, dẫn đến cùng một vai nghĩa có thể có nhiều tên gọi khác nhau. Cơ bản định nghĩa các vai nghĩa đã được thống nhất, nhưng làm thế nào để xác định chúng vẫn khá khó khăn. Bài viết nhằm đề xuất một biện pháp xác định vai nghĩa một cách tiện lợi và nhất quán hơn. Biện pháp đề xuất này dựa theo Mylne (2000) với một tập hợp nhỏ gồm 3 đặc trưng [Kiểm soát], [Trải nghiệm] và [Chịu tác động] theo Thang độ tham gia của vai để xác định các vai nghĩa này. Khảo sát của chúng tôi cho thấy cấu trúc nghĩa của câu gồm nhiều lớp nghĩa, và mỗi tham thể có thể đảm nhiệm nhiều vai nghĩa khác nhau ở từng lớp. Do vậy, quy trình gồm 2 bước kết hợp đề xuất của Mylne với kết quả nghiên cứu của chúng tôi được áp dụng: (i) Xác lập các lớp nghĩa, và (ii) Xác định (các) vai nghĩa của từng tham thể ở từng lớp nghĩa. Phương thức tiếp cận của chúng tôi được minh họa bằng những ví dụ với những vị từ đa trị như cho, tặng, gửi. Hy vọng bài viết này cung cấp một công cụ thuận tiện để xác định vai nghĩa, đặc biệt là các vai nghĩa khác nhau của cùng một tham thể.