Chức năng ngữ dụng của thành phần câu trong tiếng Hán hiện đại

Abstract

Trật tự thành phần câu là một trong những phương thức ngữ pháp quan trọng nhất của tiếng Hán hiện đại. Trong báo cáo này, chúng tôi sử dụng hệ thống ngữ pháp của tiếng Hán hiện đại và lí thuyết ba bình diện để nghiên cứu về chức năng ngữ dụng của trật tự thành phần câu tiếng Hán hiện đại. Qua nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy chức năng ngữ dụng của trật tự thành phần câu trong tiếng Hán hiện đại chủ yếu thể qua ba phương diện: thể hiện cấu trúc đề - thuyết của câu, làm nổi bật tiêu điểm thông tin trong câu, thể hiện sắc thái tình cảm của người nói. Các chức năng ngữ dụng này được thực hiện bởi sự thay đổi vị trí thành phần câu tuân theo những quy tắc ngữ pháp nhất định. Ví dụ, khi chủ thể mà người nói muốn thuyết minh là tân ngữ, người nói có thể đưa tân ngữ lên đầu câu, chủ thể hóa tân ngữ, hay khi thông tin mà người nói muốn nhấn mạnh nằm ở thành phần trạng ngữ miêu tả, người nói có thể đảo vị trí của thành phần này lên đầu câu, tạo ra một sự bất thường có quy tắc trong trật tự thành phần câu để thông tin được biểu đạt qua thành phần này trở thành tiêu điểm của câu… Có thể kết luận rằng trong thực tiễn giao tiếp, trật tự thành phần câu tiếng Hán tương đối linh hoạt: với cùng một nội dung biểu đạt, có thể sử dụng các trật tự thành phần câu khác nhau; khi thay đổi vị trí thành phần câu, có thể không ảnh hưởng đến ngữ nghĩa của câu, nhưng sẽ tạo ra sự khác biệt trên bình diện ngữ dụng.