Thực trạng và giải pháp nâng cao khả năng sử dụng thành ngữ tiếng Hán trong các bài thi viết của sinh viên Việt Nam

Abstract

Thành ngữ trong tiếng Hán hiện đại là bộ phận quan trọng nhất cấu tạo nên thục ngữ (熟语) tiếng Hán. Việc sử dụng thành ngữ một cách hợp lý không những giúp cho người nói, người viết biểu đạt chính xác nội dung, tư tưởng của mình mà còn giúp nâng cao hiệu quả biểu đạt, làm cho câu văn trở nên ngắn gọn, súc tích, sinh động và hình tượng. Việc sử dụng được thành ngữ tiếng Hán không chỉ thể hiện trình độ, năng lực ngôn ngữ Hán mà còn thể hiện những hiểu biết về lịch sử, văn hóa, xã hội và con người Trung Quốc. Mặc dù có tầm quan trọng như vậy, song sử dụng được và sử dụng đúng thành ngữ không phải là điều đơn giản. Qua khảo sát 150 bài thi tốt nghiệp môn viết của sinh viên khóa QH 2011, chúng tôi nhận thấy: 1. Số lượng thành ngữ sinh viên sử dụng được rất ít, chỉ có 278 lượt, trung bình một bài thi chưa sử dụng được 2 lượt thành ngữ (1,85 lượt). 150 bài thi của sinh viên chỉ sử dụng được 115 thành ngữ, nhiều thành ngữ trong số này là những thành ngữ đơn giản; 2. Hiện tượng dùng sai thành ngữ rất phổ biến, có 121 lượt thành ngữ sử dụng sai, chiếm 43,53% tổng số lượt thành ngữ được sử dụng; 3. Trong các lỗi về thành ngữ, lỗi liên quan đến chữ viết có số lượng lớn (85 lượt), chiếm 70,25% tổng số lượt thành ngữ sử dụng sai. Có 36 lượt lỗi liên quan đến việc vận dụng thành ngữ, chiếm 29,75% tổng số lượt thành ngữ sử dụng sai. Trên cơ sở kết quả khảo sát, để giúp người học nắm chắc, sử dụng đúng và chính xác, tránh mắc phải những lỗi sai đáng tiếc liên quan đến thành ngữ tiếng Hán, chúng tôi cho rằng: 1. Người học cần nắm chắc cả ba mặt hình thể, âm đọc và ý nghĩa của các chữ Hán có trong thành ngữ; 2. Người học cần hiểu được mối quan hệ của các từ cấu tạo nên thành ngữ, hay nói cách khác cần biết được kết cấu ngữ pháp của các từ cấu tạo nên thành ngữ; 3. Người học cần trang bị cho mình kiến thức lý luận về chức năng ngữ pháp, sắc thái tình cảm và kiến thức để phân biệt các thành ngữ đa nghĩa, cận nghĩa; 4. Trong tiếng Việt hiện đại ngày nay có một số lượng tương đối lớn các thành ngữ được vay mượn từ tiếng Hán. Người Việt Nam cần nhận ra chúng và tìm ra những chữ Hán cấu tạo nên chúng, từ đó vận dụng vào quá trình học để có thể tiết kiệm thời gian và công sức. Do một số thành ngữ tiếng Việt không mượn hoàn toàn của tiếng Hán, một số thành ngữ gốc Hán trong tiếng Việt là do người Việt ta tự tạo ra (những thành ngữ này không có trong tiếng Hán), vì vậy, người học cần tránh việc suy luận, tự ý tạo ra và sử dụng những thành ngữ không có trong tiếng Hán; 5. Để nắm được nhiều thành ngữ một cách chắc chắn và có hệ thống, người học nên học thành ngữ theo các nhóm có liên quan với nhau (có thể là các thành ngữ đồng nghĩa, cận nghĩa, trái nghĩa, biểu thị cùng một trường nghĩa nhưng có mức độ khác nhau, hoặc thậm chí chỉ có chung từ ngữ với nhau,…). Ngoài ra, để việc học thành ngữ tiếng Hán đạt kết quả cao, người học cần chú ý coi trọng và có ý thức chủ động học tập, sử dụng thành ngữ. Ở giai đoạn sơ cấp, trong quá trình học người học cần tích lũy dần các thành ngữ tiếng Hán, viết vào sổ ghi chép, thỉnh thoảng ôn lại và chú ý sử dụng chúng cả khi nói và khi viết. Ở giai đoạn trung cao cấp, ngoài việc tích lũy các thành ngữ ra, người học cần tìm hiểu những kiến thức lý luận, học và sử dụng thành ngữ một cách chủ động. Chúng tôi tin tưởng rằng, với sự quyết tâm của mình, nếu như phát huy được những lợi thế và biết cách vận dụng những phương pháp học tập thành ngữ trên đây, sinh viên Việt Nam chắc chắn có thể sử dụng tốt thành ngữ tiếng Hán, từ đó nâng cao khả năng ngôn ngữ và hiểu biết về văn hóa Trung Quốc cũng như tiếp xúc văn hóa Việt Trung.