Đối chiếu so sánh các phương tiện biểu thị lịch sự trong tiếng Việt và tiếng Nhật

Abstract

“Tư duy mang tính nhân loại, ngôn ngữ có tính dân tộc” (Nguyễn Thiện Giáp, Dẫn luận ngôn ngữ học). Nhu cầu thể hiện các sắc thái lịch sự, kính trọng, khiêm nhường trong giao tiếp của các dân tộc là như nhau nhưng sự lựa chọn các phương tiện ngôn ngữ để thể hiện nhu cầu ấy lại có những điểm tương đồng và khác biệt. Sự khác biệt ấy, dù ở mức độ rất lớn hay trung bình hay nhỏ cũng do loại hình ngôn ngữ và các đặc thù văn hóa – xã hội chi phối. Tiếng Việt là một ngôn ngữ đơn lập nên thường lựa chọn các phương tiện từ vựng. Tiếng Nhật là một ngôn ngữ chắp dính nên thường sử dụng các tiếp tố và chia động từ. Đối chiếu so sánh phạm trù lịch sự trong tiếng Việt và phạm trù kính ngữ trong tiếng Nhật sẽ cho thấy những tương đồng và khác biệt thú vị trong hai ngôn ngữ Việt Nhật khác xa về nguồn gốc và loại hình nhưng lại cùng nằm trong khối Đồng văn Châu Á.